श्री चक्रधर ईश्वर भक्ती

महानुभाव   पंथ   आणि   सामाजिक   क्रांती महाराष्ट्राच्या भूमीत उदयास आलेल्या अनेक संप्रदायांपैकी महानुभाव पंथ हा एक महत्त्वाचा आणि वेगळा प्रवाह आहे. तेराव्या शतकात चक्रधर स्वामींनी स्थापन केलेला हा पंथ केवळ एक धार्मिक संप्रदाय नसून, तत्कालीन समाजात क्रांती घडवणारा एक विचार होता. 'लीळाचरित्र' आणि महानुभाव पंथाचे अन्य साहित्य हे या क्रांतीचे बोलके पुरावे आहेत. या लेखात आपण महानुभाव पंथाने सामाजिक क्रांतीत कशाप्रकारे योगदान दिले, याचा सविस्तर अभ्यास करणार आहोत. १. महानुभाव पंथाचा उदय आणि पार्श्वभूमी: तेराव्या शतकात महाराष्ट्रात राजकीय अस्थिरता आणि सामाजिक विषमतेने थैमान घातले होते. वर्णव्यवस्था, जातीभेद, अंधश्रद्धा आणि कर्मकांडांनी समाज पोखरला होता. अशा निराशाजनक परिस्थितीत चक्रधर स्वामींनी एका नव्या विचाराची मांडणी केली, जी समाजाला नवी दिशा देणारी होती. त्यांनी समता, बंधुता आणि मानवतेला प्राधान्य दिले. २. 'लीळाचरित्र' - सामाजिक क्रांतीचा आरसा: 'लीळाचरित्र' हा महानुभाव पंथाचा एक महत्त्वाचा ग्रंथ आहे, जो चक्रधर स्वामींच्या जीवनातील आणि शिकवणीतील अनेक पैलू उलगडतो. या...